Tradescantia–ի վրա հիմնված թեստային համակարգերի կիրառումը չխախտված լեռնային հողի ռադիոակտիվության գենոտոքսիկության էֆեկտների գնահատման համար (Արագածի լեռնազանգված, Հայաստան)
Բույսերի վրա հիմնված թեստային համակարգերը հուսալի են շրջակա միջավայրի բաղադրիչներում՝ ջրում, հողում և նստվածքներում, տարբեր աղտոտիչների գենետիկ էֆեկտների ուսումնասիրության համար։ Արագածի լեռնազանգվածի (Հայաստան) տարածքից վերցված հողային նմուշներում բնական (²²⁶Ra, ²³²Th, ⁴⁰K) և արհեստածին (¹³⁷Cs) ռադիոնուկլիդների տարբեր ակտիվությամբ գենոտոքսիկության բիոթեստավորումը իրականացվել է Tradescantia բույսի (կլոն 02) մոդելային թեստ-օբյեկտի կիրառմամբ՝ Trad-MCN (միկրակորիզի) և Trad-SHM (փոշեհատիկի մազիկի մուտացիայի) կենսափորձերով՝ հող-բույս համակարգում։ Լեռնային չխախտված հողերի նմուշառումը կատարվել է Արագած լեռնազանգվածի հարավային լանջերում՝ տարբեր բարձրությունների վրա (1000-ից մինչև 3200 մ բարձրություն ծովի մակարդակից)։ Արագածի լեռնազանգվածի հողերում բնական ծագման ռադիոնուկլիդների ակտիվւոյթունը մոտ է ֆոնայինին։ Ամենամեծ փոփոխականությունը դիտվել է ⁴⁰K-ի պարունակության դեպքում։ ¹³⁷Cs-ի ակտիվությունը հողերում ճում է ըստ բարձրության։ Tradescantia կլոն 02-ը աճեցվել է նմուշառված հողերի վրա՝ ջերմոցային պայմաններում։ Հողային նմուշների գենոտոքսիկության մակարդակը որոշելու համար կիրառվել են Trad-MCN և Trad-SHM թեստերը։ Հողում և բուսական կենսազանգվածում բնական և արհեստածին ¹³⁷Cs-ի ակտիվությունները որոշվել են գամմա-սպեկտրաչափով՝ HPGe դետեկտորի (Canberra) հիման վրա։ Tradescantia կլոն 02-ը հիմնականում կուտակել է ⁴⁰K, իսկ ²²⁶Ra կուտակումը արձանագրվել է միայն մեկ նմուշում։ Բնական ռադիոնուկլիդների համեմատաբար բարձր ակտիվություն ունեցող տարածքներում Tradescantia-ի գենոտոքսիկ էֆեկտները զգալիորեն բարձր են։ Tradescantia-ի գենետիկ վնասվածքների (MCN և SHM) և հողում ⁴⁰K և ²²⁶Ra պարունակության միջև դրական կոռելյացիա է արձանագրվել։ Ստացված արդյունքներն ապացուցում են, որ Tradescantia (կլոն 02)-ի Trad-MCN և Trad-SHM թեստերը կարող են արդյունավետ կիրառվել բնական տարածքներում ռադիոակտիվության ֆոնային մակարդակի բիոթեստավորման համար։